Disbalans između truda i nagrade kod bolničkih ljekara je ogroman, 95,5 odsto ljekara koji su radili u COVID zoni su u profesionalnom stresu, a smjenski rad je najsnažniji faktor koji doprinosi profesionalnom stresu i sindromu izgaranja na poslu (burnout).
To je saopšteno na pres konferenciji Sindikata doktora medicine povodom predstavljanja rezultata istraživanja “Sindrom izgaranja na poslu ljekara tokom pandemije korona virusa”.
Predsjednica Sindikata doktora medicine, dr Milena Popović Samardžić, navela je da je istraživanje urađeno na reprezentativnom uzorku koji obuhvata 516 ljekara, koji čini gotovo trećinu zaposlenih ljekara u državnom zdravstvenom sistemu.
“Ispitivanje prema polu ukazuje da ljekarke prijavljuju značajno veći napor. Žene su prijavile veći napor u odnosu na muškarce, ali ne prijavljuju razliku u nagradi”, rekla je Popović Samardžić.
Kazala je da je 35 odsto ispitanih ljekara iz Kliničkog centra, 26 odsto iz opštih bolnica, iz domova zdravlja 21 odsto, Zavoda za hitnu medicinsku pomoć 15 i Specijalne bolnice tri odsto uzorka.
“52 odsto je starije od 40 godina. Ljekari stariji od 40 godina su u većem burnout. U odnosu na mlađe prijavljuju značajno manju nagradu za uloženi trud, veću posvećenost poslu, značajno veći stres na poslu”, kazala je Popović Samardžić.
Rekla je da je profesionalni stres, koji je vrlo senzitivan prediktor burnout sindroma, najviši u starosnoj strukturi od 45 do 49 i od 55 do 59 godina. Ljekari te starosne dobi su suvereni u svom radu, daju najveći profesionalni doprinos kako u radu sa pacijentima tako i u edukaciji mlađih kolega. Međutim, njihov rad nije vrjednovan I registruje se izražen disbalans između uloženog truda i dobijene nagrade. Najveći nivo profesionalnog stresa prijavili su ljekari primarne zdravstvene zaštite, njih čak 85 odsto.
“Bračni status nije uticao na pojavu burnout sindroma kod ljekara. Gotovo 50 odsto ljekara je na radnom mjestu provelo preko 10 godina i kod njih se registruje izražen disbalans između nagrade i napora i prijavljuju teži oblik burnout sindroma”, ukazala je Popović Samardžić.
Rezultati istraživanja su, kako je dodala, pokazali da je 75 odsto ljekara bilo angažovano u COVID zoni.
“95,5 odsto osoba koje su radile u COVID zoni su u profesionlanom stresu, koji visoko korelira sa burnoutom. U profesionalnom stresu su i oni koji nisu radili u COVID zoni (83,67). To znači da su naši ljekari bili opterećeni i u profesionalnom stresu i u burnoutu i prije samog COVID-a. Od svih ljekara koji su radili u COVID zoni 91,3 odsto njih je burnoutu. Kod onih koji nisu radili u COVID zoni burnout se registruje u oko 70 odsto slučajeva”, pojasnila je Popović Samardžić.
Zaključila je da ljekari angažovani u COVID zoni za svoj uloženi napor nijesu dobili zasluženu nagradu.
“Anketirani ljekari na poslu u prosjeku provedu 60 sati sedmično, odnosno 12 sati dnevno, a 67 odsto ljekara ne radi dopunski i privatno. Ljekari koji rade dopunski prijavljuju značajno veći napor kom su izloženi nego oni koji ne rade, dok je nagrada za uloženi trud značajno manja. Prekomjerna posvećenost poslu je značajno veća kod ljekara koji ne rade dopunski”, pojasnila je Popović Samardžić.
Istakla je da polovina anketiranih ljekara radi smjenski rad, a ljekari koji rade smjesnki su u većem burnoutu.
“Naše istraživanje je pokazalo da je smjenski rad najsnažniji faktor koji doprinosi profesionalnom stresu i burnoutu. Smjenski rad povećava vjerovatnoću da ljekar bude u burnoutu 15,7 puta. Ljekari koji rade u smjenama prijavljuju i značajno veći napor, značajno veću prekomjernu posvećenost poslu i imaju značajno veći disbalans nagrade i napora”, rekla je Popović Samardžić.
Istakla je da najveći procenar ljekara prijavljuje zaradu između 850 i 1500 eura.
“Polovina ljekara koji su primili zaradu od 1000 do 1500 eura u prosjeku su radili od 48 do 80 sati nedjeljno i imali su od tri do sedam dežurstava mjesečno. 50 odsto ljekara koji su primili zaradu 1500 i 2000 eura radili su nedeljno do 96 sati i imali su do devet dežurstava mjesečno”, navela je Popovič Samardžić.
Zaključila je da 85,2 odsto bolničkih ljekara već ima burnout.
“Kod 50 odsto ljekara registruje se teški i izuzetno teški oblik burnouta. Disbalans između truda i nagrade kod bolničkih ljekara je ogroman i u perofesionalnom stresu nalazi se 91,5 odsto bolničkih ljekara. Ljekar koji je u profesionalnom stresu ima osam puta veću vjerovatnoću da razvije burnout”, istakla je Popović Samardžić.
Predstavnica Sindikata doktora medicine, dr Milena Petrović, pojasnila je da je sindrom izgaranja na poslu (Burnout sindrom) stanje mentalne, emocionalne i fizičke ispcrpljenosti koje je prouzrokovano dugotrajnim i intenzivnim stresom na poslu.
“Umor je prolazno, reverzibilno psihofizičko stanje slabijeg funkcionisanja organizma koje je posljedica dugog i/ili napornog rada. Nakon adekvatnog odmora, umor nestaje, dok se kod sindroma izgaranja to ne dešava već ostavlja trajne posljedice po zdravlje. Stres nastaje kada se pojedinac suočava sa pojačanim zahtjevima sa kojima ne može ili ne umije da izađe na kraj u datom trenutku, međutim angažovan je na rješavanju problema i vjeruje da može povratiti kontrolu nad situacijom. Sindrom sagorijevanja na poslu (burnout), nasuprot tome, je mnogo ozbiljnije stanje sa trajnim posljedicama po zdravlje koje umanjuje profesionalne sposobnosti u obavljanju posla I donošenju odluka i dovodi do apsentizma”, objasnila je Petrović.
Navela je da ja najvažniji segment istraživanja ispitivanje profesionalnog stresa za koji brojni radovi pokazaju da je prediktor izgaranja. Upravo zbog te preventivne dimenzije, kako navodi, je korišćen standardizovani ERI upitnik koji će u mnogome pomoći samim menadžerima zdravstvenih ustanova u rukovođenju ljudskim resusrsima i organizaciji rada na način koji će umanjiti profesionalni stres kod ljekara i time redukovati rizik od izgaranja na poslu tj burnout sindroma. Za otkrivanje Burnout sindrom kod ispitivanih bolničkih ljekara korišćena je Copenhagen skala.
Predstavnica Sindikata doktora medicine, dr Ana Ičević, kazala je da su u vrijeme panedmije neki ljekari iz domova zdravlja radili i po 26 dana neprekidno.
“Često su zbog potreba posla i zbog empatije prema pacijentima ostajali u ambulantama i nakon završetka radnog vremena. Nažalost, nikada za to nisu dobili odgovarajuću nagradu. Naš utisak je da se vrlo brzo zaboravlja žrtva koju su kolege iz prmarne zdravstvene zaštite uložile u toku pandemije. A oni i dalje konstantno uložu trud. Ne smijemo zaboraviti na hronični umor naših ljekara i jedna smo od rijetkih profesija koja sve vrijeme ovog globalnog problema nije imala priliku za odmor”, poručila je Ičević.
Predsjednica Ljekarske komore Crne Gore, dr Žanka Cerović, objasnila je da je ljekar koji ima devet dežurstava u mjesecu, sljedećeg dana nesposoban za bilo kakvu aktivnost.
“To je izgubljenih 18 dana u životu toga doktora mjesečno, a to je zaista puno. Ovi rezultati koje smo čuli su više nego zabrinjavajući i ovo moraju da poslušaju svi. Problem mora da se rješeva na više nivoa. Problem mora da rješava Vlada Crne Gore. Ljekari svakodnevno i dalje traže potvrde o odlasku za rad u inostranstvo. Sve je ovo jedan alarm za Vladu Crne Gore, za Skupštinu da se ovo stanje mora poporaviti”, rekla je Cerović.
Poručila je da plate ljekara moraju da budu na tom nivou da im obezbijede elementarne uslove života, i da je potrebno da im se obezbijedi odmor.
Konferencija je dio projekta “Razgovori u društvu – Socijalni dijalog za bolju budućnost”, koji Sindikat doktora medicine Crne Gore (SDMCG) realizuje u partnerstvu sa Centrom za razvoj nevladinog sektora i Konfederacijom nezavisnih sindikata EU (CESI), uz podršku Evropske unije kroz Evropski instrument za demokratiju i ljudska prava – EIDHR.
